İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİ

İş hijyeni ile tüm çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini en yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyi sürdürmek, çalışma ortamı ve çalışma koşullarının yol açabileceği sağlık sorunlarını ortaya koymak ve sağlığı bozabilecek her türlü etkene karşı çalışanları korumak ve işyerlerinde teknik korunma önlemleri alarak kişisel etkinliğin-konforun sağlanması, çalışma ortamında bulunan sağlık risklerine karşı teknik tedbirler dahil korunma tedbirlerinin alınması hedeflenir. İş hijyeni ölçümleri ile çalışma ortamında bulunan, çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek her türlü fiziksel ve kimyasal etkenlerin nicelik ve nitelik tayini yapılır. Meslek hastalıkları ve iş kazalarının minimize edilebilmesi için işyerlerindeki zararlı etkenlerin tespiti son derece önemlidir.

İş hijyeni ölçümleri parametre kapsamı olarak kimyasal faktörler ve fiziksel faktörler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kimyasal faktörler kapsamına giren ölçüm parametrelerinin başlıcaları uçucu organik bileşikler, formaldehit, inorganik asitler ve ağır metaller olarak adlandırılabilir. Fiziksel faktörleri kapsayan ölçüm parametrelerinden bahsedecek olursak eğer bunları gürültü, termal konfor, aydınlatma, titreşim, toz ve aerosol ölçümleri olarak gruplandırabiliriz.

Söz konusu faktörlerin ölçümleri iki türde gerçekleştirilebilir ve bu türler kişisel maruziyet ölçümü ve ortam ölçümü olarak adlandırılır. Kişisel maruziyet ölçümleri yapılan işin çeşidi, maruz kalınan faktörü ve maruziyet süresi dikkate alınarak yapılan ölçümlerdir. Ortam ölçümleri ise işin sürekli yapılmadığı çalışma ortamlarında, gerekiyorsa çalışanların işyerinde maruziyetlerinin değerlendirilmesi için kullanılan ve maruziyetin en yüksek olabileceği sabit bir noktadan alınan ölçümlerdir.

Uçucu organik bileşikler (VOC) çoğu renksiz,kokusuz, olan çeşitli sıvı gazlardan oluşan bir gruptur. VOC’ler alçak atmosferde ozon tabakasını oluşturmak için diğer çevre kirleticler ile tepkimeye girerek tehlikeli sonuçlar oluşturur. Yüksek oranda bulunan VOC’ler plastik,lastik v.b gibi doğaya zarar vermekle beraber insan sağlığına doğrudan zarar vererek karsinojene sebep olabilir.

İşyeri ortamında bulunan havadaki uçucu organik bileşiklerin tayini için, yetkilendirilmiş personel tarafından ortam havasından ölçüm türüne göre örnekleme pompası yardımıyla numune(ler) alınmaktadır. Laboratuvarımıza ulaşan numuneler, Gaz Kromatografi cihazıyla TS IS 16200-1 standardında belirtilen metoda uygun olarak analiz edilerek Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik EK-1’e göre değerlendirilir ve  mg/m³ cinsinden rapor halinde sunulur.

Toz; tane büyüklüğü 300 mikron veya daha küçük olan, kimyasal ve fiziksel özellikleri kendisini oluşturan maddenin yapısına benzeyen ve uzunca bir süre havada asılı olarak durabilen maddeciklerdir. Ortam havasında bulunan tozlar, kimyasal dumanlardan, biyolojik kirletici olan mikroorganizmalardan, zararlı gazlardan, solvent buharlardan, ortam havasında askıda duran partiküllerden ve bunlara benzer birçok sebepten meydana gelmektedir. İş yeri havasında bu gibi sebeplerden ötürü tozun miktarları değişmekte olup nerede ne kadar tozun olduğunu gözle görülür şekilde bilememekteyiz. Toz miktarının belirlenebilmesi için toz ölçümleri yapılmalıdır.

İşyeri ortam havasında bulunan tozların analizi için gerekli olan numuneler yetkili personel tarafından örnekleme pompası ile gözenek çapları farklı olan filtreler üzerine toplanır. Laboratuvara ulaşan numuneler gravimetrik analiz yöntemi ile MDHS 14/3 standardına uygun şartlarda analiz edilerek Tozla Mücadele Yönetmeliği’ne göre değerlendirilerek mg/m³ cinsinden rapor halinde sunulur

Aydınlatma; Çevrenin ve nesnelerin görünmesi için  ışık uygulanmasıdır. Sağlıklı görüntünün oluşması ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında görsel işlerin rahatlıkla  yapılmasında uygun ,güvenilir  alan  oluşturulmasında en önemli önceliklerden  biri aydınlatmadır. Aydınlatma şiddeti arttıkça yapılan işin detayları daha doğru bir şekilde fark edilir ve hata oranı azalması ile beraber çalışan performansında yüksek oranda artış görülmesini etkiler.

Çalışan sağlığı için uygun bir aydınlatma koşullarının sağlanmasında aşağıdaki parametreler dikkate alınmalıdır.

Çalışma alanındaki aydınlatmanın şiddet seviyesi

Çalışma alanında bulunan parlak yüzeylerin dağılımı

İş ekipmanlarının ve çalışan nesnelerin büyüklüğü

İşyeri ortamında bulunan nesnelerden ışığın ne kadar yansıdığı

İşyerindeki nesneler ve çevresindeki alan/arka plan arasındaki kontrast oranı

Çalışma ortamında görülmesi gereken nesnelerin ne kadar zaman da farkedildiği

Çalışanın bilgileri

Termal Konfor; Bir iş yeri ortamında çalışanların büyük çoğunluğunun sıcaklık, nem ,hava akımı,  gibi iklim koşulları açısından gerek    bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belirli bir rahatlık içinde bulunmalarını ifade eder.Kapalı bir ortamda termal konfor rahatlığı belirli bir süre sonra hissedilmeye başlar. İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden dört faktör vardır.

Hava sıcaklığı

Havanın nem yoğunluğu

Hava akım hızı

Radyant ısı

Günümüzde yaşadığımız çevrenin kalitesini ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen önemli faktörlerden biri de gürültüdür. Gelişen sanayi ile birlikte endüstride çalışanlar üzerinde ciddi işitme kayıplarına sebep olacak etkenlerin en başında gürültü gelmektedir.

Sesin şiddeti,frekansı,maruz  kalma süresi, gürültünün insan sağlığı üzerinde işitme kaybına  sebep olacak etkenlerindendir.İş yerlerinde koruyucu önlemler alınarak  kişinin maruz kaldığı gürültünün seviyesinin minimum düzeye indirilmesi iş verimliliğinin artırılması maliyetin azalması konusunda da önemli hususları  barındırır.

Ortam ve Maruziyet Değerlendirmedeki temel tanımlamalar;

Gürültü değerlendirme ölçüsü ses basıncı seviyesine dayanan desibel (Db)

Gürültü seviyesinin ölçüsü kullanılan ağırlık eğrisine göre dBA ya da dBC

İnsan kulağının frekansa bağlı olarak sese olan duyarlılığı dBA,

darbe gürültüsünün ölçüm ve değerlendirilmesinde ise dBC  ölçülür.