KARBON AYAK İZİ ÖLÇÜMLERİ
SERA GAZI / KARBON AYAK İZİ NEDİR?
Karbon dioksit (CO2), Metan (CH4), Nitröz Oksit (N2O), Hidroflorür karbonlar (HFCs), Perfloro karbonlar (PFCs), Kükürt hekza florür (SF6), nitrojen triflörür (NF3) gibi gazlarından oluşan ve dünya yüzeyindeki atmosferden ve bulutlardan yayılan, kızılötesi radyasyon spektrum aralığında belirli dalga boylarındaki ışımayı soğuran ve salınmasını sağlayan, atmosferin hem doğal hem de antropojenik (insan kaynaklı) gaz halindeki bileşenlerine sera gazı (GREEN HOUESE GAS) denir.
Karbon ayak izi; insan eylemleri sonucunda atmosfere salınan sera gazı emisyonlarının (GHG – Green House Gases) ton eşdeğer karbondioksit (tCO2esd) cinsinden ölçüsüdür.
Karbon ayak izi; doğrudan veya dolaylı olarak tükettiğimiz kaynaklar sonucunda ortaya çıkmaktadır. Sera gazlarının atmosfere salımı sonucunda küresel ısınma veya iklim değişikliğine sebep olmaktadır. Paris İklim Anlaşması ve Avrupa Yeşil Mutabakat sonucunda iklim değişikliğini önlemek ve küresel ısınmanın önüne geçebilmek için atmosfere salınan sera gazlarının hesaplanması ve azaltılması yönünde çalışmalar başlatılmıştır.
Sera gazlarının çevreye oluşturduğu zararları engelleyebilmek için öncelikle doğru bir şekilde ölçebilmek ve önlemler almak gereklidir. Sera gazlarının ölçülebilmesi için de “Karbon Ayak İzi” hesaplamalarının doğru bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Karbon Ayak İzi hesaplamaları genellikle yıllık periyotlar şeklinde yapılmaktadır.
Karbon Ayak İzi; birey, kurum, kuruluş veya bir ulusun olabilmektedir. Doğru bir şekilde yapılmış olan karbon ayak izi hesaplamalarının niceliğinde, enerji verimliliği yeni teknolojiler, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ile karbon ayak izi azaltımları gerçekleştirilebilir.
Karbon ayak izi; kurum ve kuruluşlarca sosyal sorunluluk, yasal zorunluluk, müşteri veya yatırımcı talepleri, sera gazı emisyonlarının azaltılması veya emisyon ticaret sistemlerine katılımı amacıyla hesaplanmaktadır. Karbon ayak izi, kişisel ve kurumsal olmak üzere iki farklı kategoride incelenmektedir.
- Kişisel Karbon Ayak İzi
Kişisel karbon ayak izi; kendi içerisinde birinci ve ikincil karbon ayak izi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Birincil (Doğrudan) Karbon Ayak İzi: Kişinin gün içerisindeki faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan sera gazı emisyonlarını ifade eder.
İkincil (Dolaylı) Karbon Ayak İzi: Kişinin tüm yaşam boyunca atmosfere yapılan sera gazlarını ifade eder.
- Kurumsal Karbon Ayak İzi
Bir kurumun, kuruluş sınırları içerinde kontrol veya öz sermaye payına göre belirlediği sınırlar çerçevesinde faaliyetlerinden kaynaklanan doğrudan veya dolaylı olarak ortaya çıkan sera gazı emisyonlarını ifade eder.
Kyoto Protokolü tarafından belirlenmiş sera gazı emisyonlarının hesaplanması için çeşitli metodoloji ve standartlar bulunmaktadır. Yapılan hesaplama metodolojilerinde küresel ısınma potansiyellerinin belirlenmesi için ilk kaynak olarak ulusal beyanlar olmakla birlikte Hükümetler Arası İklim Değişikliği (IPCC) ve İngiltere Çevre Gıda ve Köy Başkanlığı (Department for Environment Food &Rural Affair -DEFRA) kullanılmaktadır.
Sera gazı emisyonlarının hesaplanması ve raporlanması kapsamında yayınlanan standartların başında ise GHG Protokolü, ISO 14064, ISO 14067 standartları gelmektedir.
ISO 14064-1 standardı; sera gazı envanterlerinin kuruluş veya şirket seviyesinde tasarımlanması, geliştirilmesi, yönetilmesi ve raporlanması için ilkeler ve şartlar hakkında ayrıntılı bilgi verir.
ISO 14064-2 standardı; sera gazı emisyonunun miktarının belirlenmesi, izlenmesi ve raporlanması sonucunda sera gazı emisyonlarının azaltılma- uzaklaştırılması sonucunda azaltılan karbon ayak izi için ilkeler ve şartlar hakkında bilgi verir.
ISO 14064-3 standardı; sera gazı beyanlarının doğrulanması için ilke ve şartları belirtir.
ISO 14067 standardı; kuruluş ve şirket seviyesinde kullanılan ürün veya ham maddelerin yaşam döngüleri (life cycle assesment) belirlenerek ‘beşikten mezara’ veya ‘beşikten kapıya’ sera gazı emisyonlarının hesaplanması ve raporlanması için ilkeler ve şartlar hakkında ayrıntılı bilgi verir.
ISO 14065 standardı; çevresel bilgileri onaylayan ve doğrulayan kuruluşlar için gerekli genel ilke ve gereklilikler hakkında bilgi verir.
ISO 14066 standardı; sera gazı beyanlarının doğrulanması için sera gazı doğrulama ve onaylama ekiplerinin yeterlilik gereksinimleri hakkında bilgi verir.
Karbon ayak izi, doğaya ve çevre verilen zararı en aza indirmek amacına yönelik stratejiler geliştirme konusunda önemlidir. Bununla birlikte karbondioksit salınımlarını hesaplamak kurum ve kuruluşların değerini ve itibarını arttırmaktadır.
Karbon ayak izi; kurumlar için hem sürdürülebilirlik hem de sosyal sorumluluk açısından oldukça önemlidir. Kurumlar, karbon ayak izi faaliyetlerini verimli hale getirerek hem tüketicilere güven verir hem de prestijini güçlendirir. Bu faaliyetler kurumların gelecek ve çevre konularına ne kadar önem verdiğini göstermektedir. Karbon ayak izi ölçümleri sürdürülebilirlik faaliyetlerinin de en önemli destekçisi olmaktadır.
Ayrıca Avrupa Yeşil Mutabakatı yol haritasında belirlenen bir ülkedeki veya sektördeki emisyon düzenlemesinin, aynı düzenlemeye tabi olmayan diğer ülke veya sektörlerdeki emisyonlar üzerindeki etkisini (karbon kaçağı) önlemek ve sera gazı emisyonlarını azaltmak için “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” (SKDM) oluşturulmuştur. SKDM, Avrupa Birliği’nin ithal ettiği bazı ürünlerin karbon içeriklerine göre sınırda belirli oranlarda bir “Karbon Salınımı Vergisi” alınmasını öngörmektedir.
Sera gazı emisyonlarının (karbon ayak izi) doğrulanması; kuruluşların iklim değişikliği azaltma konusundaki etkileri karbon nötr olma hedefleri doğrultusunda sera gazı emisyon uzaklaştırma planlarını-politikalarını belirleyebilmek ve çevresel taahhütlerini paydaşlarına ilgili sektöre kanıtlamalarına olanak sağlamaktadır. Önemi
1 Ocak 2023 Avrupa Yeşil Mutabakat Çağrısı çerçevesindeki SKDM taslağına göre, düzenlemeden ilk aşamada etkilenecek sektörler aşağıdaki şekildedir.
- Çimento,
- Elektrik,
- Gübre,
- Demir-çelik
- Alüminyum
Dolayısıyla SKDM’nin hayata geçişi ile birlikte, yüksek karbon salınımı yapan ürünler ile bu ürünleri üreten sektörlerin AB’ye ihracatlarının olumsuz etkilenmesi söz konusu olacaktır.
Kuruluşun ISO 14064 standardına göre faaliyetlerinden oluşan sera gazı emisyonlarının tCO2esd cinsinden hesaplanıp raporlanması sonucunda elde edilen sera gazı beyanıdır.
14064-1 standardına göre uygunluk, tamlık, şeffaflık, tutarlılık, doğruluk ilkelerine göre kurumsal karbon ayak izi 6 ana kategoride hesaplanarak raporlanmaktadır.
Kategori 1 (Scope 1): Doğrudan Sera Gazı Emisyonları
Kategori 2 (Scope 2): İthal Edilen Enerjiden Kaynaklanan Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
Kategori 3 (Scope 3): Ulaşımdan Kaynaklı Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
Kategori 4 (Scope 4): Kuruluş Tarafından Kullanılan Ürünler Ve Hizmetlerden Kaynaklı Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
Kategori 5 (Scope 5): Kuruluş Tarafından Üretilen Ürünlerin Üretim Sonrası Kullanımı Kaynaklı Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
Kategori 6 (Scope 6): Diğer Kaynaklardan Ortaya Çıkan Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
Sizlerde kuruluş seviyesi karbon ayak izi raporunuzu yatırımcılarınız ile değerlendirerek Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması‘na uyumlu stratejiler geliştirip, pazarda yerinizi sağlamlaştırın. Sürdürülebilirlik raporlarınıza, kurumsal sosyal sorumluluk gereği sera gazı emisyonlarınızı (karbon ayak izi) hesaplanmasını raporlanmasını veya sera gazı beyanınızı doğrulatmak istiyorsanız uzmanlarımızla hemen iletişime geçin!
ISO 14067 standardına göre ürün üretimi için gerekli olan hammadde temininden yaşam döngüsü (Life Cycle Assesment- LCA) sonuna kadar tüm sera gazı emisyonlarının tCO2esd cinsinden hesaplanarak raporlanmasını kapsamaktadır.
Bu çalışma ile birlikte sizler de ulusal ve uluslararası pazarda sürdürülebilirliğinizi devam ettirmek adına Ürün Karbon Ayak İzinizi hesaplatmak, raporlamak veya doğrulamak için hemen uzmanlarımızda iletişime geçin!