Patlamadan Korunma DokümanıATEX Nedir?

Patlamadan korunma dokümanı iş yerinde bulunan çalışanların olası bir patlama anında yapılması gerekenleri ve patlama meydana gelmemesi için yapılması gerekenleri belirten belgeler toplamıdır. Bu belgelerde çalışanların sağlık ve güvenliği esas alınmıştır. ATEX, Fransızca “ATmosphéres EXplosives” kelimelerinin ilk hecelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelimedir. ATEX sertifikası parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlerin yapıldığı yer için alınan uluslararası bir sertifikadır.

Patlayıcı atmosferler anlamına gelmektedir. Patlayıcı, parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlere ve üretimin yapıldığı yere alınan uluslararası sertifikadır.

Proses güvenliği; üreticilerin üst seviyede önem göstermesi gereken, yasal çerçevesi SEVESO ve ATEX gibi yönetmelikler ile düzenlenmiş kritik süreçlerden biridir.

PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI (PKD) HAZIRLANMASI

30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” gereğince patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan iş yerleri “Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlamakla yükümlüdür.

Yönetmeliğe göre yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların bulunduğu tüm alanlarda patlayıcı alan ZONE (BÖLGE) hesabının yapılması gerekmektedir.

SZUTEST olarak; Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) kapsamında yapmış olduğumuz çalışmalar aşağıdaki gibidir:

İş yerinde kullanılan tüm MSDS’ler (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) incelenerek yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı özellikteki kimyasalların belirlenmesi,

Belirlenen kimyasallara göre EN 60079-10-1, EN 60079-10-2 ve CEI 31-35 standartları kullanılarak Zone ( Bölge) hesaplamalarının yapılması,

Zone (Bölge) haritaları çizilerek, Patlamadan Korunma Dokümanının oluşturulması,

Bu kapsamda talep edilmesi halinde belirlenen Zone (Bölge) içerisinde kalan Exproof ekipman uygunluğu hizmetimizde mevcuttur.

patlamadan korunma dökümanıPatlamadan Korunma Dokümanını hangi firmalar hazırlamalıdır?

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan iş yerlerinde uygulanmaktadır.

Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması gereken iş yerlerine aşağıdaki örnekler verilebilir.

  • Doğal gaz dolum istasyonları,
  • Benzin istasyonları,
  • Boyahaneler,
  • Tehlikeli gaz veya toz depolama tankları

Ayrıca yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı her türlü kimyasalı bulunduran, üreten, işleten, kullanan, depolayan ve dolumunu yapan tesisler de Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlamakla yükümlüdürler.

ATEX 137 YÖNETMELİĞİNE GÖRE GÜVENLİK MUAYENESİ

(ATEX  137 [99/92/AT] – Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik)

İş yerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanları korumak amacıyla alınması gereken önlemler ATEX 137 yönetmeliğinde belirlenmiştir. Patlayıcı ortamların söz konusu olabileceği işletmeler bu yönetmeliğin gereklerini karşılamalı ve iş yerindeki çalışanların sağlık ve emniyetini güvence altına almalıdırlar.

ATEX 137 yönetmeliğine göre güvenlik muayenesi, patlayıcı ortamlar ihtiva eden iş yerlerinin bu yönetmelik kapsamında detaylı bir değerlendirmesini içerir. Bu yönetmeliğe göre muayenesi gerçekleştirilen iş yerleri için eğer yönetmeliğe uygunlukları tam olarak tespit edilmişse ATEX 137 uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu iş yerinin patlayıcı ortamlarda çalışanlar için bütün tedbirleri aldığını belirtir.

(EN 60079-10-1 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı gaz atmosferleri)

Patlayıcı gaz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına(zone haritası) sahip olması gerekmektedir.

EN 60079-10-1 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı gaz ortamları içeren işyerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için EN 60079-10-1 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre hesaplanmış olan işyeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.

(EN 60079-10-2 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı toz atmosferleri)

Patlayıcı toz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına(zone haritası) sahip olması gerekmektedir.

EN 60079-10-2 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı toz ortamları içeren işyerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için EN 60079-10-2 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre belirlenmiş olan işyeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.

EN 600979-10-1 ve EN 60079-10-2 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu zone haritasının oluşturulması için temel teşkil etmektedir. Bu standardın içerdiği konular şöyledir:

  • Tehlikeli bölge sınıflandırma prosedürü
  • Patlayıcı maddelerin ortama yayılması – muhtemel boşalma kaynakları
  • Tehlikeli bölgelerin tanımı, kapsamları
  • Tehlikeli bölge sınıflandırma için gereken dokümantasyon

Tehlikeli bölge sınıflandırması örnekleri

(EN 60079-14 – Elektrikli cihazlar – Patlayıcı ortamlarda kullanılan – Bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi)

Patlayıcı gaz ve toz ortamı içeren tesislerde kullanılan elektrikli ekipmanlar ve elektrik tesisatı özel bir dizayna sahiptirler. İlgili Avrupa Birliği standartlarına ve yönetmeliklerine göre(EN 60079-10-1; EN 60079-10-2; ATEX 99/92/AT) tehlikeli bölge sınıflandırması yapılmış ve zone haritası oluşturulmuş tesislerde kullanılacak elektrikli ekipmanların ve elektrik tesisatının tasarımı, belirlenen tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve bu bölgelerde doğru bir şekilde montajlarının yapılması, söz konusu bu patlayıcı ortam içeren tesisler için en önemli konuların başında gelir.

EN 60079-14 standardına göre uygunluk muayenesi, patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrikli ekipman ve elektrik tesisatının bu standart kapsamında detaylı bir değerlendirmesini içerir. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için, eğer standarda uygunlukları tam olarak tespit edilmişse EN 60079-14 standardına uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu işyerindeki elektrikli ekipmanın ve tesisatın patlayıcı ortamın gereklerine uygun şekilde seçildiğini ve monte edildiğini belirtir.

EN 60079-14 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu elektrikli ekipman ve tesisatın tasarımı, tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve doğru bir şekilde montajlarının yapılması konularında temel teşkil etmektedir.

ATEX – Exproof

Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler

‘’Explosive’’ ve ‘’Atmosphere’’ kelimelerinin kısaltması olan, ATEX olarak da bilinen Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (2014/34/AB), ürünlerin aşırı şartlar altında göstermesi gereken tepkileri ve karşılaması gereken gereklilikleri belirlemektedir. 2014/34/AB Yönetmeliği ülkemizde 30 Haziran 2016’ta Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi ve uygulanmaya başladı.

Artık her türlü işletmede proses güvenliği büyük önem taşımaktadır. Bu yüzdendir ki, prosesin güvenliği ile ilgili çok sayıda teknik düzenleme mevcuttur. Güvenlik yönetim sistemleri, SEVESO, ATEX 137 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik ve 2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler hakkındaki bu yönetmelikler proses güvenliğini sağlamak için oluşturulmuş yönetmelikler bütünün birer parçalarıdır.

ATEX’i temelde ikiye ayırmak mümkündür. Bunlardan ilki, 2014/34/AB yönetmeliği kapsamında gerçekleştirilen ürün güvenliği ile ilgili belgelendirme ve ürünün CE ve Exproof markalanması üzerine yapılan çalışmalardır. İkincisi ise yönetmeliğin adından da anlaşılacağı üzere patlayıcı ortamlarda çalışan personelin olası tehlikelerden korunması için alınması gereken önlemler ile ilgilenmektedir. SZUTEST olarak her iki alanda da hizmet vermekteyiz.

2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile ilgili yönetmelik, bu teçhizat ve sistemlerin yanı sıra, patlayıcı ortamlar dışındaki amaçlar için kullanılan ancak patlama tehlikelerine karşı teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı sağlayan cihazları, kumanda cihazları ve ayarlama donanımlarını da kapsamaktadır.

2014/34/AB ATEX Yönetmeliği Kapsamında Ürün Belgelendirme

SZUTEST olarak; “EN 17065 Ürün Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Kriterler” standardının şartlarını yerine getirerek, potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan ekipman ve koruyucu sistemler üreten (Exproof ekipmanlar) imalatçıların ürünlerine CE basabilmesi ve piyasaya arzını yapabilmesi için 2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik kapsamında onaylanmış kuruluş olarak uygunluk değerlendirme çalışmalarını yapmak ve ATEX belgesi verebilmek için yetkimiz bulunmaktadır.

Proses güvenliğinin öneminin bilincinde bir yaklaşım ile SZUTEST olarak, ürünlerin CE ve Exproof markalama maksatlı uygunluğunun değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi için üreticilerimize hizmet vermekteyiz.

Yönetmelik; ürünleri, kullanım yerindeki gaz, toz, buhar ve sis muhtevasına, ürünün kullanım şekli ve ürün özelliklerine göre farklı sınıflara ayrılmaktadır. Örneğin, madenlerde kullanılan ekipmanlar ile maden dışında kullanılan ekipmanlar farklı, içten yanmalı ve elektrikli motorlar ile diğer teçhizatlar farklı sınıflara dâhil olmaktadır. Bu sınıflara da bağlı olmak kaydı ile ürünlere, Komisyon tarafından belirlenen Yeni Yaklaşım Çerçevesi kapsamında uygulanan modüler sistem uygulanmak kaydı ile ürün uygunluğu değerlendirilmekte ve belgelendirilmektedir.

2014/34/AB ATEX yönetmeliği kapsamında aşağıdaki modüller için belge verme yetkimiz bulunmaktadır.

  • EK-3 Modül B: AB tip incelemesi
  • EK-4 Modül D: İmalat sürecinin kalite güvencesini esas alan tipe uygunluğu
  • EK-5 Modül F: Ürün doğrulamayı esas alan tipe uygunluk
  • EK-6 Modül C1: Denetimli ürün deneyi ve üretimin dahili kontrolünü esas alan tipe uygunluk
  • EK-7 Modül E: Ürün kalite güvencesini esas alan tipe uygunluk
  • EK-8 Modül A: Üretimin dahili kontrolü
  • EK-9 Modül G: Birim doğrulamasını esas alan uygunluk

Yukarıda da görüleceği üzere Szutest, 2014/34/AB yönetmeliğindeki tüm modüller için ATEX belgesi vermeye yetkilidir.

2014/34/AB yönetmeliğindeki bu modüllerin hangisine ya da hangilerine göre uygunluk değerlendirme çalışmalarının yapılacağı imalatçının üreteceği ekipmanın hangi tehlikeli bölgede (zone) kullanılacağına, ürünün elektrikli ve elektriksiz ekipman özelliğine ve ürünün etiket bilgisine göre değişiklik göstermektedir.

2014/34/AB ATEX yönetmeliği kapsamında uygunluğu değerlendirilecek olan ürün için hangi modül veya modüller kombinasyonunun uygulanacağı seçilir ve varsa uyumlaştırılmış standartlar belirlenmektedir.

Süreç belirlendikten sonra üretici tarafından uygunluk beyanı ve teknik dosya gibi gerekli dokümanlar hazırlanmalıdır. Uygunluk değerlendirme çalışmaları sırasında ürüne yapılacak testleri ekipmanın koruma tipine göre hem kendi bünyemizde hem de anlaşmalı taşeron laboratuvarlarımızla iş birliği yaparak gerçekleştirebilmekteyiz. Yapılacak uygunluk değerlendirme çalışmaları sonrasında ATEX belgesi düzenlenmektedir ve üretici ürünün üzerine CE işareti iliştirebilir ve piyasaya arz edebilir.

Teklif ve bilgi almak için SZUTEST’i arayarak konusunda uzman teknik personelimizle iletişime geçebilirsiniz.